Cù lao Xanh là một hòn đảo nhỏ, án ngữ trước cửa ngõ đi vào đầm Thị Nại, mà người Cham gọi là Sri Binây (Sri Binaya), từng là một cảng thị quan trọng ở xứ Vijaya (Campa).
Là điểm tiêu định vị quan trọng trên tuyến hàng hải, định vị cửa ngõ đi vào đất liền thông qua bến cảng Thị Nại, nên từ tk XVI-XVII, người phương Tây đã lưu ý và chú với tên Puolo Cambir. Trong sách Đại Nam Nhất Thống Chí chú với tên Hòn Thanh-Chim.
Bản đồ, năm 1650, Royaume d’Annan comprenant les royaumes de Tumkin et de la Cochinchine, chú với tên Pulo Cambi.
Bản đồ, năm 1654, Nicolas Sanson, chuyên viên vẽ hoạ đồ người Pháp, chú với tên Pull caccim. Caccim ở đây có nghĩa là Kẻ Chim/Kẻ Chàm (người Chàm).
Bản đồ, 1651, Alexandre De Rhodes, chú với tên Pulu Cambi.
Bản đồ, năm 1710, Ottens Map of Southeast Asia Vietnam, Cambodia, Thailand, Malaysia, Singapore, Indonesia, chú với tên Puloo Cambir.
Như vậy có thể thấy rằng, tên gọi của hòn đảo [cù lao] Xanh hay Thanh Châu đã được sớm nhắc trong tiến trình lịch sử.
Với Pulo/Puloo/Poulo có nghĩa để chỉ cho “hòn đảo” mà trong nhóm ngôn ngữ Nam đảo gọi là Pulaw/Pulau, là tiền tố ghép với tên địa danh Cambir / Cambi / Thanh – Chim / Xanh. Vậy, các tên gọi để chỉ “Tên địa danh” [Thanh – Chim, Cambir, Cambi, Thanh, Xanh,…] cho hòn đảo này có mối liên hệ gì chăng?
Về mặt ý nghĩa của tên địa danh [pulo Cambi], [puloo Cambir], [pulo Caccim], [hòn Thanh-Chim], [Cù lao Xanh/Thanh],…là để hàm nghĩa chỉ “hòn/đảo [của người] Campa, mà do người nước ngoài khi tới nơi đây đã chú.
Xét về quy luật biến âm, Lâm Ấp (林邑), Chiêm Bà (占婆 ) đều là các kí âm theo từng giai đoạn để gọi tên cho đất nước / xứ Campa (Champa). Quan hệ từ Lâm (trong Lâm Ấp) và Cham / Chiêm / Chăm / Châm / Chem / Chèm… (trong Campa) là các biến âm của nhau, giữa [L-] và [Ch-] hay giữa [L-] và [R-] ví dụ như (lâm / châm / chăm / châm /chàm / chiêm / trăm / râm / răm / rim,…)
Sự biến âm giữa các từ [Lâm] sang [Cham/Châm/Chàm/Chèm], [Ram/Rem/Rim] hay [Lam] như trên là nằm trong quy luật biến âm thông dụng.
Vậy, nếu cho rằng Hòn Thanh-Chim là cũng mang hàm nghĩa để chỉ cho “hòn/đảo [của người] Campa, thì chúng ta có nhìn thấy mối liên hệ giữa [Cam/Cham/Chàm] với [Thanh/Xanh] hay không?
Hòn Thanh-Chim với [Hòn] để chỉ cho hòn đảo, Thanh-Chim rõ ràng là từ láy với [Thanh] và [Chim] cùng mang một hàm nghĩa để chỉ cho [Chiêm/Chim/Cham]. Sự biến âm giữa [Cham] và [Thanh] rõ ràng đã qua một thứ cấp đứng giữa khác, đó là [Lam], tức thông qua một biểu hiện ý nghĩa về màu sắc [Chàm / Lam / Thanh / Xanh] mà phiên âm [衣陳] để chỉ cho màu Lam/Chàm/Thanh/Xanh đen có [陳] đọc là [ʦʰən] /[ch’en].
Có nghĩa là, sự biến âm thành [Thanh/Xanh] là dạng biến âm gián tiếp từ [Lam/Chàm] thông qua ý nghĩa nghĩa màu sắc, mà gốc từ của nó vốn là [Lâm/Cham/…]. Như vậy, [hòn Thanh-Chim] chính là [hòn Cham-Chim/ Chàm-Chiêm/ Cham-Chim/…] để hàm nghĩa chỉ cho “hòn/đảo [của người] Campa như nêu trên. Và, việc phát hiện các hiện vật, lọ gốm, gạch,…của Champa trên cù-lao Xanh là điều hiển nhiên.
Là hòn đảo tiền tiêu trước cửa ngõ dẫn lối vào Cảng Thị-Nại (Sri Binaya) chứng tỏ hòn đảo này mang ý nghĩa về mặt quân sự của khu vực, có thể rằng, trước đây nó chính là đảo tiền tiêu với một pháo đài quân sự hay ít ra cũng là đảo định vị quan trọng đối với Vijaya.
Có thể thấy rằng các tên gọi Cù-lao Chàm/Cù-lao Xanh/Cù-lao Thanh châu/…là các kí âm của người nước ngoài để chỉ cho hòn/đảo [của người] Champa (Chàm), như trường hợp Cù-lao Chàm (Quảng Nam), Cù-lao Xanh/Pulo Cambir (nay thuộc Bình Định) qua các giai đoạn lịch sử.
Nguồn: Jaya Thiên
Lưu ý: Bài viết thuộc bản quyền của người đã viết bài. Toàn bộ nội dung được đăng tải lại trên Tour Blog có thể được chỉnh lại những từ viết tắt, lỗi chính tả, đoạn quá dài,… với mục đích giúp bạn đọc dễ dàng đọc thuận lợi hơn. Một số hoặc toàn bộ ảnh có thể bị thay thế, được thêm vào bằng các ảnh tương ứng so với bài gốc nhằm mục đích bảo đảm quyền riêng tư, và nội dung thêm sinh động, xin thông cảm.
