Trong cuộc đàm thoại đầu tiên trên tư cách Tổng thống Mỹ với Thủ tướng Yoshihide Suga vào hôm qua, ông Joe Biden đã tái khẳng định cam kết của Mỹ trong việc bảo vệ Nhật Bản, một lời trấn an với đồng minh sau thời ông Trump.
Đây là điều khá dễ hiểu, vì trong suốt nhiệm kỳ của chính quyền ông Donald Trump, các đồng minh châu Á của luôn đặt câu hỏi, liệu Washington có duy trì những lời hứa lâu nay để bảo vệ họ trong trường hợp bị tấn công hay không.
Ông Trump đã từng công khai, nói về việc sẽ cân nhắc rút quân không chỉ khỏi Nhật Bản mà còn cả Hàn Quốc, nơi có hơn 20.000 quân nhân Mỹ đang đóng quân để ngăn chặn bất kỳ hành động quân sự nào của Triều Tiên. Cả hai ông đều đã kêu gọi phi hạt nhân hóa toàn bộ bán đảo Triều Tiên, lần đầu tiên của họ kể từ khi Biden nhậm chức vào tuần trước.
Trong cuộc họp báo kéo dài khoảng 30 phút, ông Suga nói “Tôi muốn làm rõ hơn mối quan hệ cá nhân của tôi với Tổng thống Biden, và làm việc để tăng cường quan hệ liên minh Nhật – Mỹ”. Đồng thời, ông Suga cho biết thêm, ông hi vọng sẽ có chuyến viếng thăm Mỹ sớm, có thể bất chấp vấn đề đại dịch.
Tổng thống Biden cảm ơn ông Suga vì đã đồng ý hội đàm, và hai bên rất vui vẻ khi thoả thuận, sẽ chỉ gọi nhau bằng tên riêng là Yoshi và Joe, để thể hiện sự gần gũi trong mối quan hệ song phương của hai nước.
Hai nhà lãnh đạo đã thoả thuận rằng, vấn đề quần đảo Senkaku ở Biển Đông nằm trong Điều 5 của Hiệp ước an ninh Nhật – Mỹ năm 1960, được đưa ra sau khi Bộ trưởng Quốc phòng và Bộ trưởng Ngoại giao của cả hai nước xác nhận quan điểm trong các cuộc điện đàm gần đây.
Phía ông Biden nói, “Mỹ cam kết lập trường kiên định đối với việc bảo vệ Nhật Bản theo Điều 5 của hiệp ước an ninh giữa hai bên”. Bản thân ông Biden cũng tái khẳng định “Cam kết của ông là cung cấp sự răn đe mở rộng đối với Nhật Bản.”
Tuyên bố cho biết, sự hỗ trợ của Mỹ “bao gồm toàn bộ quần đảo Senkaku”, một khu vực mà cả Nhật Bản và Trung Quốc hiện nay đều tuyên bố chủ quyền.
Tuần trước, Trung Quốc đã thông qua luật cho phép các tàu tuần duyên, loại tàu mà nước này thường đưa đến gần Senkaku cũng như vào Biển Đông, được phép nổ súng chống lại các tàu nước ngoài mà họ cho là “hoạt động bất hợp pháp”.
Ngoài ra, ông Suga và ông Biden đồng ý sẽ tiếp tục làm việc với Úc và Ấn Độ, những thành viên của Bộ tứ dân chủ, thúc đẩy hợp tác quốc phòng, trong bối cảnh những lo ngại về sự độc đoán ngày càng leo thang của Trung Quốc trên khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Hôm thứ Tư, tân Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cũng đã nói chuyện với Bộ trưởng Ngoại giao Toshimitsu Motegi, nhấn mạnh cam kết của Tổng thống Biden là “tham gia trở lại với thế giới”.
Việc Mỹ đề cập rõ ràng đến quần đảo Senkaku, một chuỗi đảo không có người ở, từng là điểm nóng tiềm tàng trong nhiều thập kỷ, có thể sẽ khiến Bắc Kinh tức giận.
Trong khi ông Biden đang hoàn toàn đảo ngược rất nhiều chính sách của cựu Tổng thống Trump, thì nhóm của ông vẫn cam kết tiếp tục đối với một số vấn đề ngoại giao, bao gồm cả việc có quan điểm cứng rắn với Trung Quốc.
Dưới thời kỳ cầm quyền của ông Trump, các đồng minh châu Á dường như chao đảo khi ông Trump gây chiến thương mại với Trung Quốc, ôm hôn nhà độc tài Triều Tiên Kim Jong Un và công khai khả năng rút quân khỏi khu vực.
Trong cuộc điện đàm, ngoài vấn đề an ninh khu vực, Thủ tướng Yoshihide Suga và Tổng thống Joe Biden cũng khẳng định nỗ lực hợp tác trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu bao gồm: đại dịch coronavirus, thứ đã cướp đi hơn 2 triệu sinh mạng trên toàn thế giới, ảnh hưởng đến nền kinh tế của cả hai quốc gia; cũng như vấn đề biến đổi khí hậu.
Suga hoan nghênh quyết định của Biden quay trở lại Hiệp định Paris năm 2015 về hạn chế khí thải carbon và không rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới. Cùng đó, ông Biden đã ngỏ lời mời ông Suga tham gia Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu dự kiến vào ngày 22/4 tới đây.
Trong vấn đề Triều Tiên, hai bên nhất trí về sự cần thiết của việc phi hạt nhân hóa hoàn toàn theo các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc. Đồng thời, ông Suga kêu gọi sự hỗ trợ của Washington giải quyết vấn đề Triều Tiên bắt cóc công dân Nhật Bản trong những năm 1970 và 1980.
Vào tháng 11 năm ngoái, sau cuộc bầu cử tại Mỹ, ông Suga đã từng nói chuyện với ông Biden và có đưa ra cảnh báo rõ ràng rằng, tình hình an ninh ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương đang “ngày càng nghiêm trọng”.
