Thi thoảng, chúng ta vẫn bắt gặp những hình ảnh người Nhật Bản xăm mình kín lưng qua phim, ảnh. Và có vẻ phong trào đó ngày càng lan rộng, sang tận Việt Nam. Đó chính là Irezumi, nghệ thuật xăm mình của người Nhật.
Hình xăm này thường có kích thước lớn và phức tạp, bao gồm nhiều hình ảnh và biểu tượng mang trong đó những ý nghĩa văn hóa và tâm linh.
Chữ irezumi trong tiếng Nhật được viết là 刺青. Với chữ 刺 (shi) có nghĩa là “châm” hoặc “xăm”, còn chữ 青 (sei) có nghĩa là “xanh”, chỉ màu xanh của mực xăm. Cách viết phổ biến hơn trong tiếng Nhật hiện đại là いれずみ hoặc タトゥー (Tattoo).
Ý nghĩa của irezumi
Irezumi có lịch sử lâu đời ở Nhật Bản, chúng được cho là bắt đầu xuất hiện từ thời kỳ Yayoi (300 năm trước Công nguyên). Theo thời gian, Irezumi đã trở thành một hình thức nghệ thuật và biểu tượng của bản sắc văn hóa Nhật Bản.
Hình xăm Irezumi thường được chia thành hai loại chính:
- Kyo-irezumi (xăm truyền thống): Loại hình xăm này sử dụng các hình ảnh và biểu tượng truyền thống chẳng hạn như rồng, phượng, hoa anh đào, và sóng biển.
- Gaijin-irezumi (xăm hiện đại): Loại hình xăm này sử dụng các hình ảnh và biểu tượng hiện đại, chẳng hạn như nhân vật truyện tranh, phim ảnh, và âm nhạc.
Với mỗi một hình ảnh, chúng mang trong mình ý nghĩa khác nhau. Một số ý nghĩa phổ biến của Irezumi bao gồm:

- Sức mạnh: thì sử dụng hình rồng và phượng. Hai con vật này thường được coi là biểu tượng của sức mạnh và quyền lực. Không rõ có sự giao thoa văn hóa nào với Trung Quốc hay không, ở Việt Nam trước đây cũng hay thấy xăm con này. Giờ thì xăm Picachu mới là biểu tượng của sức mạnh chứ nhỉ?
- Sự bảo vệ: Hình xăm cá chép và hổ thường được coi là biểu tượng của sự bảo vệ và may mắn.
- Sự thanh khiết: Hình xăm hoa anh đào và hoa mẫu đơn thường được coi là biểu tượng của sự thanh khiết và vẻ đẹp.
- Hạnh phúc: Hình xăm chim bồ câu và hoa hướng dương thường được coi là biểu tượng của hạnh phúc và niềm vui.
Irezumi thường được thực hiện bởi các nghệ sĩ xăm chuyên nghiệp, được gọi là “horishi”. Quá trình xăm có thể mất nhiều tháng, thậm chí nhiều năm để hoàn thành.
Irezumi không chỉ thể hiện vẻ đẹp và cá tính của người sở hữu mà còn là biểu tượng của bản sắc văn hóa và tâm linh.
Về mặt văn hóa, Irezumi là biểu tượng của bản sắc văn hóa Nhật Bản. Các hình ảnh và biểu tượng truyền thống của Nhật Bản thường được sử dụng như, chẳng hạn như rồng, phượng, hoa anh đào, và sóng biển. Những hình ảnh và biểu tượng này đại diện cho phẩm chất và giá trị của người Nhật.
Về mặt tâm linh, Irezumi được coi là một cách để kết nối với thế giới tâm linh. Người Nhật tin rằng hình xăm có thể giúp họ bảo vệ bản thân khỏi những điều xấu xa và mang lại may mắn. Ngoài ra, hình xăm cũng được coi là một cách để thể hiện niềm tin và tôn giáo của người sở hữu.

Một số ý nghĩa văn hóa và tâm linh cụ thể của Irezumi:
- Con Rồng: đây là một trong những biểu tượng quan trọng nhất trong văn hóa Nhật Bản. Rồng tượng trưng cho sức mạnh, quyền lực, và sự thịnh vượng.
- Con Phượng: biểu tượng của vẻ đẹp, sự thanh khiết, và tái sinh.
- Hoa anh đào (Sakura): là biểu tượng của sự mong manh, vẻ đẹp, và sự trôi chảy của thời gian.
- Sóng biển: tượng trưng cho sức mạnh của thiên nhiên và sự thay đổi của cuộc sống.
- Cá chép: tượng trưng cho sự kiên trì, vượt qua khó khăn, và đạt được mục tiêu.
- Hổ: tượng trưng cho sức mạnh, sự bảo vệ, và quyền lực.
- Hoa mẫu đơn: tượng trưng cho sự giàu có, quyền lực, và vẻ đẹp.
- Chim bồ câu: tượng trưng cho hòa bình, tình yêu, và sự may mắn.

Dấu mốc quan trọng
Như ta đã biết, Irezumi có thể bắt nguồn từ thời kỳ Yayoi. Thời đó, hình xăm được sử dụng như một hình thức trừng phạt đối với tội phạm hoặc nô lệ.
Nhưng đến thời kỳ Edo (1603-1867), Irezumi trở nên phổ biến trong giới võ sĩ đạo. Các võ sĩ xăm hình để thể hiện lòng trung thành và sự dũng cảm của họ. Hình xăm cũng được coi là một cách để bảo vệ bản thân khỏi những điều xấu xa.
Thời kỳ Meiji (1868-1912)
Đây là một dấu mốc đen trong tâm trí những người yêu Irezumi Nhật Bản. Thời kỳ này, Nhật Bản bắt đầu hiện đại hóa và hội nhập với thế giới phương Tây. Chính phủ Meiji đã ban hành nhiều chính sách nhằm thay đổi xã hội Nhật Bản.
Vào năm 1876 Bộ Nội vụ Nhật Bản ban hành lệnh cấm xăm mình. Quy định rằng, tất cả các hình xăm đều là bất hợp pháp và những người có hình xăm sẽ bị phạt tiền hoặc lao động cưỡng bức.

Có một số lý do khiến chính phủ Meiji cấm xăm hình:
- Ảnh hưởng của văn hóa phương Tây: Trong văn hóa phương Tây, xăm hình thường được gắn với tội phạm và băng đảng. Chính phủ Meiji muốn Nhật Bản trở nên hiện đại và văn minh hơn, họ cho rằng xăm hình là một biểu tượng của sự lạc hậu và không phù hợp với xã hội hiện đại.
- Mục đích kiểm soát xã hội: Chính phủ Meiji muốn kiểm soát và tạo ra một trật tự xã hội mới. Họ cho rằng xăm hình là một cách để nhận dạng các nhóm người bất hảo và dễ dàng kiểm soát họ.
Lệnh cấm xăm hình đã gây ra nhiều tranh cãi ở Nhật Bản, là vi phạm quyền tự do cá nhân. Những người xăm mình đã gặp nhiều khó khăn, bị phân biệt đối xử, bị hạn chế về việc làm và các hoạt động xã hội.
- Bị làm xấu hình ảnh: Những người có hình xăm sẽ bị coi là người xấu, hung dữ, không đáng tin cậy. Gây ảnh hưởng đến mối quan hệ của họ với cộng đồng, bao gồm cả gia đình, bạn bè, và đồng nghiệp.
- Phân biệt đối xử trong việc làm: Nhiều công ty và tổ chức ở Nhật Bản có quy định cấm nhân viên có hình xăm. Khiến những người có hình xăm gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm, không thể thăng tiến trong công việc.
- Phân biệt đối xử trong các hoạt động xã hội: Nhiều cơ sở công cộng ở Nhật Bản, chẳng hạn như suối nước nóng, bể bơi, và nhà tắm công cộng, có quy định cấm người có hình xăm. Một dạng cách ly ra khỏi xã hội những người “xấu xa”.

Tuy nhiên, có rất nhiều người vẫn bất chấp lệnh cấm, do xăm hình có một ý nghĩa quá lớn và đã ăn sâu vào tiềm thức họ. Đặc biệt là những người thuộc tầng lớp thấp coi xăm hình là một biểu tượng của bản sắc và văn hóa của họ.
Miyamoto Musashi là một võ sĩ huyền thoại, ông được biết đến với tài kiếm thuật và cũng là một người có hình xăm. Hình xăm của Musashi là một con rồng bao phủ toàn bộ lưng, bất chấp lệnh cấm.
Hay như các băng nhóm Yakuza, đúng kiểu chẳng ngán ai cả. Các thành viên vẫn xăm để thể hiện sự trung thành.
Năm 1948
Lúc này là sau Thế chiến thứ hai, người Nhật trở thành kẻ tội đồ bị quân đội Mỹ chiếm đóng. Văn hóa xăm mình trong quân đội Mỹ là rất phổ biến, tạo nên sức ảnh hưởng đáng kể đến người Nhật, khiến chính phủ Nhật thay đổi quan niệm.
Đồng thời, Nhật Bản cũng bắt đầu đi theo con đường trở thành một quốc gia dân chủ dẫn tới việc nới lỏng các quy định về quyền tự do cá nhân. Lệnh cấm bị bãi bỏ.
Kể từ đó, xăm hình Irezumi đã trở nên phổ biến hơn, Irezumi không còn bị coi là một điều cấm kỵ, thúc đẩy sự phát triển của nghệ thuật xăm ở Nhật Bản.

Irezumi ngày nay
Mặc dù lệnh cấm xăm hình đã được bãi bỏ vào năm 1948, nhưng những định kiến về hình xăm vẫn còn tồn tại ở Nhật Bản. Điều này khiến cho những người có hình xăm phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức trong cuộc sống.
Trở thành cường quốc về kinh tế đã khiến cho văn hóa Nhật Bản ngày càng được phổ biến trên toàn thế giới, khiến cho hình xăm Irezumi cũng được nhiều người biết đến và yêu thích hơn. Điều đó một phần nào tác động ngược lại quan niệm trong xã hội Nhật Bản. Họ ngày càng cởi mở hơn với hình xăm, nhiều người cảm thấy thoải mái hơn khi xăm hình.
Các nghệ sĩ xăm Nhật Bản đã phát triển các kỹ thuật và phong cách mới, khiến cho hình xăm trở nên tinh xảo và đẹp mắt hơn. Điều này đã giúp thay đổi quan niệm của người Nhật Bản về xăm hình, từ một hình thức văn hóa của tầng lớp thấp kém sang một hình thức nghệ thuật được nhiều người ngưỡng mộ.
Ngay cả phụ nữ cũng xăm kín người luôn, rất đẹp.

Irezumi không còn gói gọn trong lãnh thổ nước Nhật, nó vươn tầm ra nhiều quốc gia khác. Vô số các cuộc thi được diễn ra. Nổi tiếng nhất được biết đến là:
- Tokyo Tattoo Convention, một trong những cuộc thi irezumi lớn nhất thế giới, được tổ chức hàng năm tại Tokyo.
- World of Tattooing, là một cuộc thi mang tính quốc tế. Mỗi năm, cuộc thi sẽ được lựa chọn tổ chức tại một quốc gia khác nhau, không cố định.
- International Tattoo Convention Osaka cũng là một cuộc thi quốc tế, được tổ chức hàng năm cố định tại Osaka.

Các cuộc thi irezumi thường được chia thành nhiều hạng mục khác nhau, dựa trên kỹ thuật, phong cách, và kích thước của hình xăm. Các nghệ sĩ xăm sẽ tham gia cuộc thi với những tác phẩm của họ và sẽ được đánh giá bởi một hội đồng giám khảo chuyên nghiệp.
Các cuộc thi irezumi không chỉ là một sân chơi để các nghệ sĩ xăm thể hiện tài năng của mình mà còn là một cách để thúc đẩy sự phát triển của nghệ thuật irezumi.
Trong những năm gần đây, nhận thức của người Nhật Bản về hình xăm vẫn tiếp tục thay đổi. Ngày càng có nhiều người Nhật Bản coi xăm hình là một hình thức nghệ thuật và không liên quan đến tội phạm hoặc băng đảng. Tuy nhiên, vẫn còn một số người Nhật Bản coi xăm hình là một điều cấm kỵ.